Theo Bộ Năng lượng Hoa Kỳ (DOE – U.S. Department Of Energy), động cơ điện sử dụng một nửa năng lượng điện trong lĩnh vực sản xuất của Hoa Kỳ. Và Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA – International Energy Agency) ước tính rằng hệ thống điều khiển bằng động cơ điện chiếm hơn 40% lượng điện toàn cầu.
Theo như một số thống kê, chi phí của việc vận hành chiếm phần lớn trong tổng chi phí của một động cơ điện. Việc lựa chọn phù hợp sẽ tạo được lợi ích về dài lâu về vấn đề đầu tư, sử dụng.
Các chính sách, quy định toàn cầu
Để thúc đẩy tiết kiệm năng lượng, tăng hiệu suất và giảm chi phí vận hành cho các hoạt động sản xuất, nhiều quốc gia và khu vực trên thế giới đã thiết lập Tiêu chuẩn hiệu suất hiệu suất tối thiểu MEPS (Minimum Efficiency Performance Strandards) cho động cơ sử dụng trong các ứng dụng công nghiệp, thương mại và dân dụng.
Hoa Kỳ bắt đầu điều chỉnh hiệu suất động cơ điện vào năm 1992 với “Điều khoản hiệu suất dùng năng lượng” của Đạo luật Năng lượng (EPAct – Energy Policy Act). Vào năm 1997, Hoa Kỳ là quốc gia đầu tiên thiết lập MEPS cho động cơ điện. Tuy nhiên, những quy định này chỉ áp dụng cho động cơ được sản xuất hoặc bán cho thị trường Hoa Kỳ, với nhiều quốc gia khác, họ vận hành theo hệ thống đánh giá hiệu suất và MEPS của riêng họ.
Nhằm hướng đến các động cơ được sản xuất và bán trên thị trường toàn cầu, Ủy ban Kỹ thuật Điện Quốc tế (IEC – International Electrotechnical Commission) đã giới thiệu tiêu chuẩn IEC 60034-30: 2008, được cập nhật vào năm 2014 và bây giờ được gọi là IEC 60034-30-1: 2014, “Động cơ quay chạy điện – Phần 30-1: Các cấp hiệu suất của động cơ điện xoay chiều.”
Ngoài việc xác định các cấp hiệu suất của động cơ điện, IEC phát triển một tiêu chuẩn quy định cách xác định hiệu suất và tổn thất của động cơ dựa trên các phương pháp thử nghiệm. Tiêu chuẩn này, IEC 60034-2-1: 2014, cung cấp cơ sở để xác định các cấp hiệu quả trong IEC 60034-30-1.
Cả hai tiêu chuẩn trên được phát triển cùng với Hiệp hội các nhà sản xuất thiết bị điện quốc gia (Hoa Kỳ) (NEMA – National Electrical Manufacturers Association), Hiệp hội các nhà sản xuất điện Nhật Bản (JEMA – Japan Electrical Manufacturers Association) và Ủy ban các nhà sản xuất điện và điện tử công suất Châu Âu (CEMEP – European Committee of Manufacturers of Electrical Machines and Power Electronics ).
Động cơ tuân theo IEC 60034-30-1
Tiêu chuẩn IEC 60034-30-1: 2014 áp dụng cho động cơ đáp ứng các tiêu chí sau:
- Động cơ một pha và ba pha hoạt động trên nguồn điện hình sin
- Tần số 50 hoặc 60 Hz
- Số cực: 2, 4, 6 hoặc 8 cực
- Công suất định mức từ 0,12 kW đến 1000 kW
- Điện áp định mức từ 50V đến 1000V
- Có khả năng hoạt động liên tục ở công suất danh mức
- Nhiệt độ hoạt động xung quanh từ -20°C đến +60°C
- Độ cao hoạt động: lên đến 4000 m so với mực nước biển
Các tiêu chuẩn về hiệu suất:
Trước khi nói đến tiêu chuẩn toàn cầu, ta điểm qua một vài thông tin ở châu Âu – nơi có nền công nghiệp nặng phát triển từ lâu đời:
Uỷ Ban Quản Lý và Sử Dụng Năng Lượng Châu Âu (European Commission) đưa ra các chỉ tiêu về quy cách sản xuất cho các nhà máy sản xuất động cơ điện. Việc này nhằm mục đích khuyến khích và yêu cầu các nhà máy thiết kế, chế tạo ra các động cơ điện tiết kiệm điện năng và chống ô nhiễm môi trường.
Trong tiêu chuẩn này, ngôn ngữ quốc tế gọi tắt là EFF1, EFF2, EFF3
- EFF3 for Standard Efficiency: có tiêu chuẩn về hiệu suất sử dụng điện năng và khả năng giảm ô nhiễm môi trường.
- EFF2 for Improved Efficiency: tiêu chuẩn về tiết kiệm điện năng và bảo vệ môi trường đã được nâng cấp.
- EFF1 for High Efficiency: tiêu chuẩn tiết kiệm điện năng và bảo vệ môi trường đã được xử lý ở công nghệ cao cấp.
IE1, IE2, IE3 là tiêu chuẩn quốc tế, chứ không chỉ áp dụng tại Châu Âu
Mặc dù hệ thống tiêu chuẩn tiêu thụ năng lượng EFF1, EFF2 và EFF3 được dùng rộng rãi tại Châu Âu nhiều năm nhưng không phù hợp với một số quốc gia tại châu lục khác, vì vậy IEC đã cho ra đời một hệ thống tiêu chuẩn mới có tính toàn cầu hơn.
IE là tiêu chuẩn hiệu suất về sự chuyển hoá năng lượng từ điện năng sang cơ năng cho động cơ không đồng bộ ba pha điện áp thấp trong dải công suất từ 0.75 kW đến 375 kW.
- IE1: Standard Efficiency (tương ứng với tiêu chuẩn EFF2- đã có những tiêu chí chế tạo đạt tiêu chuẩn về tiết kiệm điện năng và bảo vệ môi trường).
- IE2: High Efficiency (tương ứng với tiêu chuẩn EFF1 – tiêu chuẩn tiết kiệm điện năng và bảo vệ môi trường đã được xử lý ở công nghệ nâng cấp).
- IE3: Premium Efficiency: Tiết kiệm điện tối ưu, các lõi rotor và stator cùng dây đồng được chế tạo cao cấp hơn IE2 và lượng nguyên liệu cũng nhiều hơn.
- Ngoài ra, còn có tiêu chuẩn IE4 – Super-Premium Efficiency
Ví dụ: động cơ điện 4 cực, tần số 50Hz (nguồn: ABB)
Dựa trên những biểu đồ phác họa ở trên, chúng ta có thể so sánh hiệu suất động cơ IE1, IE2, IE3. Và nhận thấy được giá trị lợi ích của động cơ hiệu suất cao mang lại. Trên các hệ thống bơm, Intech Pumps Vietnam ghi nhận đa phần những động cơ đều sử dụng mức hiệu suất cao theo tiêu chuẩn IE3.
Mặc dù IEC đã làm nhiều việc để tạo ra một tiêu chuẩn duy nhất, một số quốc gia và khu vực vẫn sử dụng các tiêu chuẩn hiệu suất của riêng họ. Trong nhiều trường hợp, các mức hiệu suất của IEC trùng lặp với các tiêu chuẩn của họ. Trường hợp cụ thể: Ở Hoa Kỳ, tiêu chuẩn hiệu suất NEMA cho động cơ điện vẫn được sử dụng rộng rãi, nhưng đối với hơn 95%, phân loại cao cấp của NEMA giống với phân loại IEC ở mức IE3.
Do đó, chúng ta chỉ thường hay bắt gặp đến mức hiệu suất IE3 trên các hồ sơ kỹ thuật của động cơ. Đa phần các nước ở Châu Âu, Châu Mỹ, Úc, Nhật sử dụng IE2 và IE3, tùy theo yêu cầu sử dụng ngắn hạn hay dài hạn.
Hiệu suất động cơ IE1 dao động từ 70% trở lên. IE2 có hiệu suất động cơ dao động từ 78% trở lên. IE3 có hiệu suất từ 80.8% trở lên. Sản phẩm có công suất cao hơn thì hiệu suất cũng cao hơn so với động cơ có công suất ở mức thấp.
Sử dụng động cơ điện IE2, IE3 giúp tăng hiệu suất cho nhà máy sản xuất, đồng thời giảm mức tiêu thụ điện năng của động cơ, khả năng tiết kiệm điện vượt trội. Bên cạnh khả năng tiết kiệm điện, động cơ còn phát sinh nhiệt lượng thấp, thân thiện với môi trường, đồng thời giảm thiểu khí CO2 trên toàn cầu.
Hy vọng qua bài viết này, quý khách hàng có cái nhìn tổng quát về vấn đề hiệu suất động cơ và lựa chọn được loại phù hợp cho việc phục vụ sản xuất của nhà máy của mình.